O rito das sete herbas de San Xoán é unha tradición que inclúe unha mestura de plantas, herbas, flores e follas, xeralmente medicinais, recollidas na véspera de San Xoán. Estas herbas, xunto coa auga e o lume, forman parte das celebracións e rituais pagáns galegos e doutras culturas europeas desta noite. A crenza popular atribúe propiedades máxicas á auga que contén estas sete herbas, especialmente se se deixa ao orballo durante a noite de San Xoán, debido ao vigor engadido pola forza do solsticio de verán e do orballo desta noite.

A tradición das herbas de San Xoán remóntase ás celebracións pagás do solsticio de verán. Aínda que Martiño Dumiense, bispo de Braga no século VI, tentou combater estas prácticas, non logrou eliminar as tradicións que inclúen facer lume e buscar auga de sete fontes para preparar o cacho (auga de herbas), afastando o mal de ollo, as meigas e as envexas.

A listaxe das herbas de San Xoán non é fixa e varía por toda Galicia. Taboada Chivite recolle unha longa relación de herbas, entre as que destacan:

Fiúncho: Eficaz contra inflamacións oculares, asma e dixestións.
Fento macho: Antiparasitario, eficaz contra as tenias, e crese que florece a medianoite de San Xoán.
Codeso: Sagrado e tóxico para o gando, úsase para facer lume e varrer malos espíritos.
Abeloura ou herba de San Xoán: Cicatrizante, adstrinxente e antiséptica, protexe contra o demo.
Malva: Trata bronquites, afeccións dixestivas e nervios.
Romeu: Emprégase contra reuma, artrite, trastornos circulatorios e dores de gorxa.
Herba luísa: Boa para dores de estómago, gases, dores de cabeza e amoríos.

Outras herbas comúns inclúen a dedaleira, trobisco, espargo, artemisa, macela, sempreviva, roseira brava e diversas follas como sabugueiro, nogueira, amieiro, hedra, carballo e visgo.

A preparación das herbas coñécese como "facer o cacho", que consiste en recoller auga de sete fontes e deixar as plantas nun recipiente con esta auga á intemperie durante a noite, permitindo que lles caia o orballo. Segundo a tradición, o orballo confire ás herbas as súas virtudes. Á mañá seguinte, lávase a cara e os pés con esta auga para purificar a pel e previr enfermidades cutáneas, especialmente nos nenos.

A auga das herbas atribúeselle propiedades curativas e máxicas, sendo utilizada para sandar e previr enfermidades e para mellorar a aparencia da pel. As herbas tamén se secan ao sol para ser usadas en remedios caseiros, como a ruda e a herba luísa para dores de barriga, ou o romeu cocido con viño para dores de gorxa e reuma.

Os refráns sanxoaneiros relacionados coas herbas son unha parte importante da tradición, como "En San Xoán, as bruxas fuxirán" e "A auga de San Xoán, tolle o viño e non dá pan".

Crese que as herbas de San Xoán protexen contra as meigas, colocándose nas fiestras e portas das casas. Tamén se di que as mozas que poñen certas herbas debaixo do traveseiro verán en soños ao seu futuro esposo. Esta noite tamén é propicia para curar nenos de diversos males pasando ao rapaz a través da fendedura dun carballo.

A tradición de recoller herbas na noite de San Xoán tamén se dá noutras partes de Europa, especialmente na Europa atlántica. Algunhas herbas máis importantes son a abeloura ou herba de San Xoán, usada para afastar o demo. En Europa, as herbas recollidas varían, pero inclúen fiúncho, ruda, romeu, verbena, malva e sabugueiro. En Cantabria, por exemplo, colócanse pólas de amieiro nas fiestras das mozas que se queren namorar, mentres que en Polonia as mozas botan grilandas de flores nos ríos para coñecer o seu fado. A noite de San Xoán é un tempo de máxicas tradicións e rituais que se manteñen vivas en Galicia e outras culturas europeas.